Ustawa o ochronie sygnalistów ma zastosowanie w przypadku poważnych naruszeń prawa czy standardów etycznych. Jakie konkretnie problemy mogą zostać zgłoszone przez pracownika jako sygnalistę? Co może zgłosić sygnalista? Poniżej przedstawiamy 7 przykładów sytuacji, które każdy pracodawca powinien traktować bardzo poważnie. Ich wystąpienie to sygnał alarmowy, że w firmie dzieje się coś niepokojącego.
Sygnalista może ujawnić ukryte nieprawidłowości – warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę w swojej organizacji.
Korupcja i łapownictwo: Przypadki wręczania lub przyjmowania łapówek, „prowizji” pod stołem czy innych form korupcji. Jeśli w firmie dochodzi do oferowania nieuczciwych gratyfikacji w zamian za kontrakty lub przychylność urzędników, to klasyczny temat dla sygnalisty. Korupcja godzi w podstawy uczciwego biznesu i naraża organizację na poważne konsekwencje prawne.
Oszustwa finansowe i nadużycia księgowe to poważne zagrożenia dla firmy. Fałszowanie dokumentacji finansowej, „kreatywna księgowość”, ukrywanie długów, wyprowadzanie pieniędzy z firmy czy defraudacja. Sygnalista może zgłosić np. świadome zawyżanie przychodów, fałszywe faktury lub tworzenie „czarnej kasy”. Tego typu oszustwa zagrażają stabilności finansowej firmy i są karalne.
Naruszenia przepisów BHP i zagrożenie bezpieczeństwa: Lekceważenie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, praca w warunkach zagrażających życiu lub zdrowiu pracowników, tuszowanie wypadków – to wszystko przykłady, gdzie stawką jest ludzkie zdrowie. Sygnalista może zaalarmować o brakach w środkach ochrony, ignorowaniu ostrzeżeń o niebezpiecznych maszynach czy zmuszaniu pracowników do ryzykownych działań. Takie zgłoszenie powinno zapalić czerwone światło dla pracodawcy.
Dyskryminacja, mobbing, molestowanie: Sygnalista może zgłosić sytuacje naruszające godność osobistą pracowników – np. uporczywe nękanie (mobbing), molestowanie seksualne, czy dyskryminację ze względu na płeć, wiek, pochodzenie, orientację itp. Są to sprawy niezwykle delikatne, ale i groźne. Prowadzą do traum, spadku efektywności zespołu oraz odpowiedzialności prawnej firmy za zaniechanie przeciwdziałania takim zjawiskom. Każdy sygnał o toksycznych zachowaniach w miejscu pracy wymaga natychmiastowej reakcji.
Naruszenie ochrony danych osobowych lub tajemnicy firmy: Wycieki danych klientów, brak zabezpieczeń IT, ignorowanie procedur RODO – to wszystko potencjalne „bomby zegarowe” w organizacji. Również ujawnienie poufnych informacji biznesowych osobom nieuprawnionym czy kradzież własności intelektualnej mogą zostać zgłoszone przez świadomego pracownika. Przykład: pracownik zauważa, że dane osobowe klientów są wynoszone na pendrive bez zgody albo że ktoś handluje bazą danych firmy. Takie naruszenia narażają firmę na gigantyczne kary administracyjne i utratę reputacji, więc sygnał od sygnalisty jest tu bezcenny.
Szkodzenie środowisku naturalnemu: W dobie rosnącej świadomości ekologicznej, nieprawidłowości związane z ochroną środowiska to częsty temat whistleblowingu. Nielegalne odprowadzanie ścieków, składowanie toksycznych odpadów czy emisje trujących substancji ponad normy to poważne naruszenia. Jeśli firma działa na skróty i zatruwa otoczenie, pracownicy mogą – a nawet powinni – to zgłosić. Konsekwencje takich praktyk są nie tylko prawne (kary, nakazy zaprzestania działalności), ale i wizerunkowe – zła sława truciciela może ciągnąć się latami.
Nepotyzm, konflikt interesów i faworyzowanie to poważne zagrożenia dla zdrowej kultury organizacyjnej. Gdy w firmie awanse lub intratne stanowiska otrzymują osoby po znajomości, z rodziny szefa lub dzięki prywatnym układom – prędzej czy później odbije się to na morale zespołu. Sygnalista może ujawnić przypadki zatrudniania lub promowania niekompetentnych krewnych, czyli nepotyzm. Może też zgłaszać sytuacje, w których osobiste interesy managerów kolidują z dobrem firmy – to tzw. konflikt interesów. Choć takie działania nie zawsze są przestępstwem, poważnie naruszają etykę organizacji i sprawiedliwość w traktowaniu pracowników – dlatego zasługują na reakcję.
Podsumowanie
Co może zgłosić sygnalista? Powyższe przykłady nie wyczerpują oczywiście wszystkich możliwych zgłaszanych nieprawidłowości, ale pokazują przekrój najczęstszych sytuacji. Każda z nich powinna zapalić lampkę ostrzegawczą u pracodawcy. Jeśli w Twojej firmie dochodzi do któregokolwiek z tych zjawisk, potrzebujesz pilnych działań. Z jednej strony należy ukrócić proceder, z drugiej – wdrożyć system, w którym pracownicy mogą bez obaw sygnalizować problemy. Właśnie po to powstała ustawa o sygnalistach, by takie sprawy nie zamiatano pod dywan. Lepiej wcześniej dowiedzieć się o problemie od wewnątrz i móc zareagować, niż później tłumaczyć się organom ścigania czy mediom.
